Museotik Historias

Zumalakarregi eta Bilboko setioa

1933ko irailean Fernando VII .a hil ondoren, haren anaia Carlos Maria Isidroren aldekoek ez zuten onartu Isabel tronurako oinordeko izendatzea, eta horrek, 1833 eta 1840 bitartean, Lehen Karlistaldia ekarri zuen.

Oinordetza ez zen gerraren arrazoi bakarra izan. Independentzia Gerraren ondoren, Fernando VII .ak 1812ko Konstituzioa indargabetu zuen, baina Hirurteko Liberalaren ondoren, eta bere erregealdiko azken urteetan, sektore liberalak erakartzeko zenbait erreforma ahalbidetu zituen, gainera, erresumaren lurralde osoan legeak eta ohiturak berdindu nahi zituztenak, itsas foruak eta lege partikularrak ezabatuz; aldi berean, sektore absolutistenak eta kontserbadoreenak bere anaia Karlosen inguruan biltzen ziren.

"Jainkoa, Aberria, Erregea eta Foruak" lelopean, besteak beste, foraltasuna defendatzen zuten. Foruak lege propio eta desberdinak ziren, Nafarroa eta Euskal Herria bezalako lurralde batzuek oraindik bazituztenak, eta liberalen grina uniformizatzaileak arriskuan jartzen zituenak. Foru-lurraldeetako biztanleek beren gobernua, epaileak eta zerga-sistema propioa zituzten, zerga gutxiagorekin, eta bosten mende ez zeuden. Horregatik karlismoak gizarte-babesa lortu zuen, batez ere landa-eremuetan

Liskarra D. Carlos infanteak 1833ko urriaren 1ean Espainiako Errege titulua hartu zuenetik hasi zen.

Matxinada ez zen hedatu Tomas Zumalakarregik Bizkaiko landa-eremuetako altxamendua zuzendu eta tropa karlisten buruzagi militar izendatu zuten arte, 1833ko azaroaren 14an. Matxinada Euskal Herrian, Nafarroan eta Errioxan hedatu zen.

1833ko azaroan karlisten altxamendua gertatu zen Maestrasgoan, eta handik egun gutxira tropa isabeldarrek murriztu egin zuten. Karlistak mendietan sakabanatzen dira partidak osatuz. Partida horietako baten buru Ramon Cabrera kaboa dago, indar isabeldarren aurkako hainbat ekintza zuzentzen dituena eta bere igoera militarra suposatzen diona. Bitartean, liberalak moderatuen artean banatuta daude, erreginari laguntzen diotenak eta erradikal eta antiklerikal asaldatuak. Kanpoan, Elisabet II .a Ingalaterrak eta Frantziak aintzatesten dute.

Carlosek nazioarteko errekonozimendua behar du finantzaketa lortzeko eta horretarako gutxienez portu garrantzitsu bat kontrolatu behar du. Bere indarrek, landa-ingurunean nagusi diren arren, ez dute hiririk kontrolatzen eta, beraz, Zumalakarregik, iparraldeko armadako buruzagi militar izendatua izan zenak, 1835eko ekainaren 10ean hasi zuen Bilboren aurkako lehen setioa, Mirasoleko kondeak defendatua.

1835eko ekainaren 10ean karlistek Zumalakarregiren aginduetara ekin zioten Bilboko setioari, euskal lurraldearen zati handi baten kontrola bereganatuz. Bilbo zen euskal hiri nagusia, oparoa eta merkataritza-jarduera handikoa, gune liberalean kokatua.

Erasoa zorigaiztokoa izan zen, armada karlista ez baitzegoen oso prestatuta setio handiei aurre egiteko. Zumalakarregi bera, nolabait, setioaren aurka agertu zen, berak Gasteizerantz aurrera egin nahi baitzuen Madrilera iristeko. Hiria ekainaren 10etik 11ra hesitu zuten; liberalek defentsak sendotu eta milizia nazionala antolatu zuten, eta bi aldeek aurkarien defentsak bonbardatu zituzten posizio-gerra batean.

Baina 1835eko ekainaren 24an tiro batek Zumalakarregi jo zuen bere tropak zuzentzen ari zela. Hasieran, balak herren txiki bat eragin zion, baina zauria konplikatu eta handik gutxira hil zen.

Zumalakarregiren heriotzak euskal karlismoari burua kendu zion. Gerraren amaiera Bergarako Besarkadan irudikatu zen, non Maroto eta Espartero jeneralek bakea sinatu zuten "Euskal Probintzietako eta Nafarroako foruen berrespenaren truke, monarkiaren batasun konstituzionalaren aurreiritzirik gabe", gatazkaren gaur egunera arteko jarraipenaren hazia izan zen azken amaiera. Bergarako Hitzarmena ez zuten onartu Nafarroako 13 batailoiek eta Arabako 6ek; ezta Gipuzkoako 8etatik bostek ere. 8 bizkaitarrek bakarrik onartu zuten bere osotasunean. 1839ko urriaren 25ean, Gorteek lau euskal probintzietako foruak berretsi zituzten, "monarkiaren batasun konstituzionalari kalterik egin gabe".