Museotik Istoriak

Tolestura eta bolumen artean: Iruñeko Damatik Balenciagara

XIX. mendearen erdialdean, gaur egun Arabako Arkeologia Museoan dagoen erromatar garaiko marmolezko eskultura bat aurkitu zen Iruña Veleiako aztarnategian. Eskulturak, tunikaz eta mantuaz jantzita dagoen, buru, eskuineko esku eta oinik gabeko emakume bat irudikatzen du. Tunikak tolestura bertikalak eratzen ditu mantuaren azpian, ezkerreko hankaren beheko aldean eta bularraren gainean. Tunikaren gainean, enborra eta besoak biltzen dituen mantu bat darama, ezkerreko besaurrearen gainetik eroriz, tolesturak marraztuz. Bizkarrak ere tolesdura naturalak ditu, siluetari forma ematen diotenak, eta damaren anatomia igartzen da.

Hainbat ikertzaile saiatu dira pieza hori identifikatzen, besteak beste, bere janzkera aztertuz: burua estalita ote zuen, kapak edo hymationek bularraren gainean egiten dituen posizioa eta gurutzeak, tunikaren itxura edo txitona lepoaren eta bularraren gainean, edo bi jantzien kokapena hanken aldean, Zeres jainkosa izan zitekeela pentsatuz.

Moda edo janzkera, historikoki komunikatzeko eta bereizteko erabili izan den lehen hizkuntzetako bat da. Erroman, oro har, janzkerak gizarteko posizioari buruzko xehetasun ezberdinak ematen zituen, eta greziar kulturatik hartutako eta erromatar gustura egokitutako tunikak eta mantuak erabiltzen zituzten. Emakume aberatsak zetazko jantzietan biltzen ziren, irudiari bolumenak eta argitasuna ematen zioten tolesdura oparoak marraztuz, eta ezkutatu edo erakutsi egiten zuten. Bilboko Berregin Artistikoen Museoak Afrodita eta Dione eskultura-taldearen hustuketa bat gordetzen du bere funtsen artean, hymation eta txitoiz jantzitako bi emakume irudikatzen dituena. Oihal bustien teknikaren araberako tolestura ugariek emakumeen gorputza biluztu gabe ikustea ahalbidetzen dute.

Getariako museoan, bere izena daraman museoan, bolumenen handitasunagatik eta tolesturen harmoniagatik nabarmentzen diren bi diseinu kontserbatzen dira. Hori da gaueko berokiaren kasua, non inguratzen duen bolanteak silueta inguratzaile eta dotore bat sortzen duen, jantziari bereizgarri bat ematen diona. Nabarmentzekoa da belaunen parean tolestura txikiz lortutako bolumena, Iruñeko Damaren tunika balitz bezala. Eta gaueko soinekoa zeta beltzezko tafetan, gerrian ebakia eta bertikalean drapatua. Gona zimurtua eta tolestua du, eta azpian duen tul cancana agerian uzten du, bolumen ikusgarria ematen diona.