Museotik Historias

BAITARATZETIK DIBERTIMENDURA

Duela hamarkada batzuk, garai honetan ohikoena, familiek, gehienbat katolikoek, Jesukristoren heriotza eta berpiztea oroitzea zen.

Aste Santuaren jatorria Erdi Aroan dago, hiri garrantzitsuenetan lehenengo kofradiak eta ermandadeak ezarri zirenean. Horien helburu nagusia zen ospakizun erlijiosoak egitea eta Aste Santuan Kristoren pasioa irudikatzea. Denborarekin, ospakizun horiek sendotu egin ziren, eta gero eta jai- eta herri-izaera handiagoa hartu zuten, kulturaren eta tradizioaren adierazpen nagusietako bat bihurtuz

Tr�ptico del Llanto sobre Cristo Muerto, Ca�da camino al Calvario y Resurrecci�n

Coecke, Pieter. C�rculo de. 1530 aldera

Kristo Hilaren gaineko Dolua, Kalbario bideko Erorikoa eta Pizkundearen triptikoa

Elizabarrutiko Arte Sakratuaren Museoa

Ribera, Jos� de. 1643

Kristo Gurutziltzatua

Elizabarrutiko Arte Sakratuaren Museoa

Hala eta guztiz ere, mendebaldeko kulturaren imajinarioan dago Jesusen irudia gurutzean. Euskal museoetan gordetzen den margolan ospetsuenetako bat da Jos� de Riberaren Cristo Gurutzatu hau, lau iltze baina oinak gurutzatuta dituenak.

Pinturak lau iltze eta oinak gurutzatuta ditu, eta berezitasun ikonografiko horrek kontraposto bat sortzen du, oraindik bizirik dagoen lotutako gorputz bati mugimendua ematen diona.

XX. mendearen erdialdean, oraindik ere, belaunaldi gazteenentzako ia ezezagunak diren baitaretza egunak bizitzen ziren Aste Santuan: diskotekak eta antzokiak ixten ziren; zinemetan eta telebistan "erromatarren" eta Jesukristoren bizitzari buruzko filmak baino ez zituzten ematen, eta irratietan musika erlijiosoa baino ez zen entzuten.

Garizuman barau egitea eta abstinentzia kristautasunaren lehen mendeetan sortu ziren. Garai hartan, elizkoiek uste zuten pazko-ospakizunerako prestatzeko eta fedea berritzeko modu bat zela. Horrela, Garizuman zehar bazkari nagusi bakarra egiten zen egunean; eta abstinentziak hausterre-egunean eta ostiraletan haragia jatea debekatzen zuen. Dena dela, denborarekin ohiturak aldatzen joan dira. Adibidez, Eliza Katolikoak onartu zuen txokolatea kontsumitzeak ez zuela baraualdia urratzen, eta XVI. mendearen hasieran Paulo V.a Aita Santuak txokolate katilukada bat eskatu zuen esanez "honek ez du baraua hausten".

Aste Santuko prozesioen jatorria ere Erdi Aroan dago, elizetan eta arkupeetan Kristoren Pasioaren autoak egiten zirenean. Antzezpen hauek elizkizunen parte ziren. XVIII. mendean, Karlos III.a erregeak debekatu egin zuen "diziplinatzaileen" irudia, eta prozesioetara mugatu ziren, kofradiek, zirioekin batera, kofradietako beste kide batzuek eta kleroaren kantuek ekarritako irudiak argituko baitzituzten.

Eta badakizue nori zor diogun Ostiral Santuko prozesioen handitasuna? Jos� I Bonaparteri.

Frantziarrek Aste Santuko prozesio guztiak desagerrarazi nahi izan zituzten, baina, kontatzen dutenez, kofradien eta herritarren erresistentzia hain handia izan zen, ezen azkenean haietako bat onartu behar izan zuten, Ostiral Santukoa. Kofradia guztiak eta pausu guztiak egun horretan ateratzen ziren.

Gaur, berriz, oporrak erreserbatzen ditugu hondartzan atseden hartzeko, mendian ibiltzeko edo hirietan paseatzeko. Fededuna izan ala ez, praktikantea ala ez, argi dago gaur egun Aste Santuak gozamen eta atseden kontzeptu berri bat iradokitzen duela.